Unijne dyrektywy zmieniają polskie prawo - będzie bezpieczniej?

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Ełku podaje główne obszary zmian, które nastąpiły 1 stycznia 2023 roku w prawach konsumentów.

1 stycznia 2023 roku weszło w życie wiele ważnych przepisów dla konsumentów. Zmiany w polskim prawie (m.in. w ustawie o prawach konsumenta, ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług, kodeksie cywilnym) wynikają z implementacji trzech unijnych dyrektyw: Omnibus, Towarowej oraz Cyfrowej. Dodatkowo z inicjatywy Prezesa UOKiK wprowadzono regulacje, które mają ukrócić nieuczciwe praktyki na pokazach handlowych.

1. Informacje na platformach handlowych. Konsumenci muszą być jasno informowani, czy podmiot oferujący na platformie towary, usługi lub treści cyfrowe jest przedsiębiorcą czy osobą fizyczną. W drugim przypadku dowiedzą się także, że w tej relacji nie mają zastosowania przepisy chroniące konsumentów np. możliwość odstąpienia od umowy. Platforma musi też informować, jak się podzieliła ze sprzedającym obowiązkami związanymi z realizacją umowy.

Plasowanie ofert. Jeśli przedsiębiorca umożliwia wyszukiwanie produktów, musi informować o głównych parametrach, które decydują o kolejności pojawiania się wyników. Konieczne jest też wyraźne ujawnienie płatnej reklamy lub płatności dokonanej w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w wynikach wyszukiwania.

Opinie konsumentów. Każdy przedsiębiorca, który zapewnia dostęp do recenzji produktów, musi podawać informacje, czy i w jaki sposób weryfikuje ich autentyczność, a także czy zamieszcza wszystkie opinie czy tylko te pozytywne. Wprost zakazane jest też zamieszczanie fałszywych lub zniekształconych opinii.

Indywidualne dostosowywanie ceny. Jeśli przedsiębiorca je stosuje, musi o tym jasno poinformować konsumenta. W sytuacji, w której cena jest automatycznie ustalana dla konkretnego odbiorcy w zależności np. od jego lokalizacji, urządzenia, z którego korzysta (smartfon, komputer stacjonarny) czy historii przeglądanych stron. Nie dotyczy natomiast dynamicznego profilowania cen lub ustalania cen w czasie rzeczywistym, czyli mechanizmów, które opierają się na czynnikach niezwiązanych z osobą konkretnego użytkownika, np. zmianą popytu na dany towar.

Bilety na koncerty i mecze. Zakazane jest wykupywanie przez przedsiębiorców za pośrednictwem botów, a potem odsprzedawanie konsumentom, biletów na imprezy kulturalne lub sportowe.

Towary z elementami cyfrowymi, treści i usługi cyfrowe. Jasno wskazano, że można je reklamować podobnie jak wszelkie inne towary czy usługi. Przedsiębiorca jest odpowiedzialny także za zgodność takiego cyfrowego towaru (np. gry, programu komputerowego) z jego wersją próbną czy zapowiedziami. Będzie miał też obowiązek dostarczania konsumentom aktualizacji przez co najmniej 2 lata.

Umowy opłacone danymi osobowymi. Konsumenci są chronieni, gdy zapłacą za treści lub usługi cyfrowe (dostęp do aplikacji) pieniędzmi, ale także swoimi danymi osobowymi. Obowiązują takie same zasady jak w odniesieniu do odpłatnych usług, np. możliwość odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni.

2. Obniżki cen. Każdy przedsiębiorca, który ogłasza promocję lub wyprzedaż, musi podawać, oprócz aktualnej ceny, także najniższą z 30 dni poprzedzających obniżkę. W przypadku produktów szybko psujących się, z krótką datą przydatności do spożycia, sprzedawca ma uwidaczniać aktualną cenę i tę sprzed pierwszego zastosowania obniżki, natomiast w przypadku produktów będących w ofercie przedsiębiorcy krócej niż 30 dni – najniższą cenę od rozpoczęcia sprzedaży do wprowadzenia obniżki. Nie ma takiego obowiązku, gdy przedsiębiorca zwyczajnie obniża cenę regularną bez ogłaszania promocji lub wyprzedaży.

3. Nowe zasady reklamacji. Zmieniło się nazewnictwo – zamiast „rękojmi” jest „odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową”. W pierwszej kolejności konsument może żądać naprawy lub wymiany wadliwego towaru. Zwrot pieniędzy (częściowy lub całkowity) będzie możliwy w kolejnym etapie dochodzenia roszczeń. Korzystne dla konsumentów jest wydłużenie do 2 lat terminu domniemania, że niezgodność z umową istniała już w chwili zakupu. Sprzedawca będzie odpowiadał za wady – tak jak dotychczas – przez 2 lata od wydania towaru. Nowością jest, że w przypadku rzeczy używanych nie można skrócić tego czasu do roku. Termin przedawnienia roszczeń reklamacyjnych został wydłużony do 6 lat.

Podwójna jakość. Zakazane jest wprowadzanie na rynek towaru jako identycznego z tym, który jest sprzedawany w innych krajach UE, jeśli istotnie się od niego różni np. składem, a nie jest to obiektywnie uzasadnione.

4. Wydłużenie do 30 dni terminu na odstąpienie od umowy zawartej podczas nieumówionej wizyty w domu konsumenta lub wycieczki. W przypadku pokazów nadal będzie to 14 dni.

Zakaz zawierania umów finansowych podczas pokazu lub wycieczki. Zawarta w takiej sytuacji umowa (np. umowa pożyczki) jest nieważna i nie będzie wywoływać skutków dla konsumenta.

Zakaz przyjmowania płatności przed upływem terminu na odstąpienie od umowy. Dotyczy to umów zawieranych podczas pokazu, wycieczki lub nieumówionej wizyty u konsumenta. Rozwiązanie pozwoli na podjęcie świadomej decyzji o zakupie, a konsumenci nie będą narażeni na straty finansowe, gdy zrezygnują z zakupu w ustawowym terminie.

Możliwość odstąpienia od niektórych umów o świadczenie usług zdrowotnych zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość – chodzi przede wszystkim o tzw. umowy obejmujące abonamenty medyczne.

Zmiany przepisów zostały wprowadzone, aby chronić konsumentów przed bardzo szybko rozwijającym się światem cyfrowym, gdyż coraz częściej zawieramy umowy przez Internet, robimy zakupy online. Dzięki nowym przepisom konsumenci mogą czuć się bezpieczniej – podkreśla Dariusz Dracewicz, Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Ełku.

Dariusz Cezary Dracewicz
Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Ełku
Starostwo Powiatowe w Ełku
ul. Marszałka J. Piłsudskiego 4, pok. 394 a (II piętro)
tel. 87 621 83 22, kom. 783 883 999
e-mail: rzecznik@powiat.elk.pl
pon.-pt. 7.30-15.30
Infolinia konsumencka 801 440 220 lub 222 66 76 76
e-mail: porady@dlakonsumentow.pl